اجتهاد در عصر ائمهاجتهاد در عصر ائمه (علیهم‌السلام) به کشف احکام شرعی از طریق اجتهاد توسط اصحاب امامان (علیهم‌السلام) اطلاق می‌شود. ۱ - از نظر علمادر این‌که اجتهاد، به معنای استخراج حکم از منابع معتبر شرعی، در زمان ائمه (علیهم‌السلام) وجود داشته است یا نه، میان علما اختلاف است: ۱.۱ - قائلین به عدم وجودبرخی بر این اعتقادند که اجتهاد به این معنا در عصر ائمه (علیهم‌السلام) وجود نداشته و بعد از سپری شدن زمان ائمه (علیهم‌السلام) پدید آمده است؛ این در حالی است که اهل سنت معتقدند اجتهاد حتی در زمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) موجود بوده است. ۱.۲ - قائلین به وجودبرخی دیگر معتقدند اجتهاد، به معنای استنباط حکم از منابع معتبر شرعی، در شکل بسیط و ابتدایی آن، در عصر ائمه (علیهم‌السلام) بوده است و آن‌ها شیعیان هر منطقه را به فقیه آن منطقه ارجاع می‌داده‌اند و این امر به عنوان سیره در آن زمان‌ها رایج بوده است. ۲ - در روایاتروایاتی بر این مطلب دلالت می‌کند، از جمله: ۱. « ابن ادریس » از « هشام بن سالم » نقل می‌کند که امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «انما علینا ان نلقی الیکم الاصول و علیکم ان تفرعوا؛ بر ما است که اصول احکام را بیان کنیم و بر شما است که فروعات را از آن‌ها استنباط نمایید، و این اصول را بر فروعات تطبیق دهید». ۲. امام باقر (علیه‌السلام) به « ابان بن تغلب » فرمود: «اجلس فی مسجد المدینة و افت الناس فانی احب ان یری فی شیعتی مثلک؛ در مجلس مدینه بنشین و فتوا بده، به درستی که دوست دارم مانند تو در بین شیعیانم دیده شود». ۳. در «احتجاج» طبرسی از امام حسن عسکری (علیه‌السلام) روایت شده است: «.. . فاما من کان من الفقهاء صائناً لنفسه حافظاً لدینه مخالفاً علی هواه مطیعاً لامر مولاه فللعوام ان یقلّدوه.. . ؛ بر عوام لازم است از فقهایی که صیانت نفس دارند و مخالفت با هوای نفس می‌کنند و مطیع امر خداوند هستند تقلید کنند». [۵]
فاضل قایینی نجفی، علی، علم الاصول تاریخا و تطورا، ص۲۹.
[۶]
فاضل قایینی نجفی، علی، علم الاصول تاریخا و تطورا، ص (۳۴-۳۳).
[۷]
بحرالعلوم، محمد، الاجتهاد اصوله و احکامه، ص۳۲.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۷۳،برگرفته از مقاله «اجتهاد در عصر ائمه (علیهم‌السلام)». رده‌های این صفحه : اجتهاد(عام)
|